Cá mòi là loại cá sống cả ở nước ngọt và nước mặn. Về tự nhiên, loài cá này chỉ xuất hiện vào mùa Đông của nước ta, đó là thời điểm cá mòi bơi ngược dòng từ biển vào sông để đẻ trứng.
Cá mòi là loài cá nhỏ, nhiều tinh dầu, thuộc món ăn được chế biến theo nhiều cách khác nhau trên thế giới. Chúng được sử dụng rất linh hoạt, phổ biến nhất là chiên áp chảo, nướng, xông khói, tẩm chua và ướp muối, dễ tìm thấy nhất vẫn là trong món cá hộp. Đặc biệt món cá mòi kho là món ăn truyền thống rất phổ biến ở Việt Nam.
Theo truyền thuyết kể rằng, cá mòi là do chim ngói hoá thành, khi mùa thu chim ngói bay từ rừng ra biển và hoá thành cá mòi. Đến mùa xuân năm sau thì cá mòi mới bơi ngược về rừng để biến thành chim ngói. Truyền thuyết này lý giải cho việc vì sao khi mổ cá lại thấy cá có cái “mề” như mề của loài chim ngói.
Nhưng theo thực tế nghiên cứu, khoa học lại chứng minh rằng cá mòi là loài cá có đồng hồ sinh học rất đặc biệt, khá gống với loài cá hồi ở phương Tây. Cá mòi vào mùa Đông sẽ bơi vào sông để sinh sôi, đẻ trứng. Sauk hi đẻ trứng xong, chúng lại bơi quay trở lại biển để kiếm ăn, sinh sống. Chúng sống thành bầy đàn và bơi khắp vùng biển để kiếm ăn. Do tính chất là loài cá nhỏ nên cá mòi là món ăn khoái khẩu của rất nhiều loài cá lớn trong đại dương. Hình thức sống theo đàn giúp loài cá này tự vệ, đảm bảo không bị cá lớn ăn đến tuyệt giống. Ở vùng biển Việt Nam phổ biến là loài cá mòi chấm và cá mòi cờ.
Cách chọn cá mòi tươi ngon
Chính vì hình thức sinh sống mà cá mòi được phân ra hai loại cá mòi khác biệt đó là cá mòi được bắt ở sông và cá mòi biển. Nhưng dù được đánh bắt ở đâu thì miễn là cá mòi tự nhiên đều rất ngon và đắt hàng. Nhiều người chờ mong cả năm trời cho tới mùa cá mòi để thưởng thức hương vị đậm đà của các món ăn chế biến từ cá mòi.
Ngoài việc được bán trực tiếp tại bến sông, cảng biển, cá mòi được bán rất nhiều ở các chợ đầu mối, chợ dân sinh.
Để chọn được cá mòi tươi, ngon, các bà nội trợ cần chú ý tới một số lưu ý nhỏ sau đây:
Cá mòi tốt nhất là còn tươi và rơi vào đợt vụ mùa của chúng. Cá mòi sau khi đưa lên mặt nước sẽ chết ngay chứ không giữ lâu được như các loại cá khác. Tuy nhiên khi chọn mua cũng chỉ cần để ý mắt cá có trong không, thân cá có chắc không là được, bởi cá mòi rất đắt hàng, hiếm khi nào lại có cá ế. Hãy tìm những con cá mòi có mắt sáng trong, da vẫn óng ánh, với lớp vảy vẫn còn nguyên, thịt hồng tươi và cấu trúc còn mềm. Mắt vẫn đục, da mất màu là dấu hiệu của việc chất lượng cá không còn tươi như ban đầu.
Cá mòi là loại cá nhỏ nên ngon nhất, bạn nên chọn loại cá có từ 12 – 13 con/kg. Đó là cá tầm vừa ăn.
Sau khi chọn được cá tươi ngon, cách chế biến cá là một bước vô cùng quan trọng giúp chúng ta có một món ăn từ cá mòi tươi ngon.
Để có một bữa cá mòi khó quên thì chế biến cũng khá công phu. Làm cá mòi không nên mổ dọc bụng như các loại cá khác, sau khi đánh sạch vảy cá chỉ cần cắt ngang một lát vừa tầm ở phía dưới mang rồi moi mật, ruột ra, dùng tay móc mang cá, và tiện dao khía những đường nhỏ quanh sườn cá. Con cá không to nhưng phải làm nhiều công đoạn và phải rất khéo léo để mật không vỡ, trứng còn nguyên, mình cá sạch vảy. Bởi vậy các cụ ta ngày xưa thường quan sát người con gái làm cá mòi để xem người con gái ấy có cẩn thận không, khéo tay không.
Dù chế biến cá mòi theo cách nào, trước khi chế biến, bạn nên lăn cá mòi qua một chút dầu cùng với muối và tiêu, như vậy cá khi nấu sẽ đậm vị và thơm ngon hơn rất nhiều. Để giảm mùi tanh của cá, bạn có thể thêm chút nước chanh hoặc gừng vào món ăn khi chế biến.
Lí do nên thêm cá mòi vào thực đơn dinh dưỡng cho gia đình:
Thứ nhất, cá mòi là loài cá rất dễ ăn và thơm ngon, phù hợp khi ăn với cơm nóng, rất đưa cơm, đặc biệt là vào ngày đông se lạnh.
Thứ hai, cá mòi rất dễ chế biến, có thể chế biến thành rất nhiều món ăn khác nhau như cá mòi kho, chả cá mòi, cá mòi chiên vàng, cá mòi phi lê….
Thứ ba, cá mòi là loài cá ít độc hại hơn so với các loài cá to khác trong đại dương và có hàm lượng dinh dưỡng lớn. Trung bình ăn 100g cá mòi giúp sản sinh ra 250 calo, 30g protein, 10g chất béo cùng với nhiều dinh dưỡng khác như a xít omega-3, omega-6, vitamin D, canxi… Đó đều là các dưỡng chất cần thiết cho cơ thể
Không chỉ dừng lại ở việc cung cấp chất dinh dưỡng, cá mòi còn góp phần không nhỏ vào công cuộc ngăn ngừa một số căn bệnh phát sinh trên cơ thể con người. Ăn món ăn chế biến từ cá mòi giúp giảm nguy cơ mắc bệnh ung thư, chống viêm, đau khớp, tăng cường hện miễn dịch,…
Ngoài ra, cá mòi còn là một loại thực phẩm lành mạnh cho người muốn giảm cân. Vì cá mòi rất giàu protein nên giúp ổn định lượng đường huyết, khiến bạn có cảm giác no và kích thích sự trao đổi chất.
Xem thêm:”Tìm hiểu về cá mòi“
Thật tuyệt vời khi chuẩn bị món ăn chế biến từ cá mòi cho bữa cơm gia đình ngày đông se lạnh. Ăn miếng cá mòi thơm ngậy, người ta không chỉ cảm nhận được vị thơm, vị bùi mà còn cảm nhận được vị mặn mòi của biển cả. Cũng bởi vậy, cá mòi không chỉ là món ngon được nhiều người yêu thích mà nó còn là món ăn đậm đà bản sắc quê hương khiến ai xa quê cũng vì nhớ hương vị mà mong muốn một ngày được trở về nhà.
Giờ đây, cá mòi còn được đóng gói sẵn như cá mòi đóng hộp, cá mòi hong khô, cá mòi kho,… phù hợp cho những bà nội trợ ít thời gian hoặc cũng phù hợp để đem đi biếu tặng làm quà vào những dịp lễ, Tết.
